چگونگی پیدایش و پیشرفت نظریه‌ی تجربه‌ی دینی

کند و کاو تاریخی در باره‌ی سیر نظریه‌ی تجربه‌ی دینی مدّ نظر این پژوهش است. یکی از طرّاحان اصلی این نظریّه‌، شلایر ماخر است که برای حفظ مسیحیّت در برابر شبهات بنیان کنی که پیشرفت علم تجربی و معرفت شناسی پیش کشیده بود، آن را طرح کرد و پرورش داد؛ از این منظر، دین هویّت مستقلى دارد و گوهر دین، احساس درونى و اتکاى بى ‏واسطه­ به واقعیّت مطلق است. کی یرکگارد بر این باور بود که نباید ایمان را موضوع سنجش عقلانی قرار داد، بلکه باید آن را بدون هیچ گونه اثبات یا قرینه‌ای پذیرفت. از نظر او، پرش ایمان یعنی باورِ بدون دلیل، تنها راه شناخت مسیحیّت اصیل است. رودُ لف اتو، نیز به عنصر غیر عقلانی یعنی جنبه‌ی شهودی، قلبی و عرفانی دین توجّه نموده است. ویلیام جیمز نیز معتقد بود که باید از طریق تجربه و ثمرات عملی، از دین دفاع کرد. جیمز ملاک حقیقت و صدق را سودمندی در عمل می داند و چون از نظر او دین و باور به  خدا در زندگی انسان مفید می افتد، باید آن را پذیرفت. استیس فیلسوف تحلیلی نیز بر شهود امر مطلق تأکید ورزید و ماکس وبر نظریه‌ی تجربه‌ی دینی را با رویکردی جامعه شناختی به کار برد.